Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինն այսօր «BRICS» անդամ երկրների ԶԼՄ-ների ներկայացուցիչների հետ հարցազրույցի ժամանակ ասել է Ուկրաինայում իրավիճակի կարգավորման ենթատեքստում «տարածքների փոխանակման» որոշակի գաղափարը լիովին անհասկանալի է և անընդունելի։
Սա ևս մեկ անգամ ցույց է տալիս Կրեմլի վճռականությունը՝ շարունակելու պայքարը, ավելի ճիշտ՝ ռազմական գործողությունները։ Պուտինը խոսում է հակամարտությունը շարունակելու Ռուսաստանի պատրաստակամության մասին, ինչը չի ենթադրում այն դադարեցնելու մտադրությունը, առնվազն այս փուլում։ Սա կարող է վկայել ռազմավարական համառության և երկարաժամկետ ծրագրերի մասին:
Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Պուտինն ուղղակիորեն հայտարարեց, որ այն տարածքները, որոնց համար պայքար է գնում, պատկանում են Ռուսաստանին։ Այս կոշտ հայտարարությունն արտահայտում է Ռուսաստանի դիրքորոշումը այս տարածաշրջանների կարգավիճակի վերաբերյալ՝ չնայած դրանց շուրջ առկա միջազգային տարաձայնություններին։ Այսպիսով, Ուկրաինայի հետ ցանկացած հետագա բանակցություն կամ փոխզիջում, որը ներառում է տարածքային զիջումներ, մերժվում է որպես անընդունելի։ Սա նաև նշանակում է, որ միջնորդների կողմից հակամարտությունը լուծելու «տարածքների փոխանակման» վերաբերյալ ցանկացած առաջարկ մերժվելու է Ռուսաստանի կողմից։
Բացի այդ, մենք տեսնում ենք Ռուսաստանի ղեկավարության վստահությունը հենց Ռուսաստանի համար հակամարտության հաջող ելքի հարցում։ Պուտինը պնդում է, որ վերջնական հաղթանակը կմնա Ռուսաստանինը, որը կարող է ծառայել ինչպես ներքին ազդանշան բնակչությանը, այնպես էլ արտաքին հաղորդագրություն միջազգային լսարանին Մոսկվայի անսասան դիրքորոշման վերաբերյալ:
Հայաստանի համար՝ որպես Ռուսաստանի դաշնակցի, Վլադիմիր Պուտինի հայտարարությունը կարող է իր մեջ պարունակել ինչպես ռիսկեր, այնպես էլ հնարավորություններ: Առաջարկում եմ դիտարկել դրանցից մի քանիսը։
Տարածքային ամբողջականության ամրապնդում: Տարածքային ամբողջականության հարցում Ռուսաստանի կոշտ դիրքորոշումը կարող է դրդել Հայաստանին վերանայել դիվանագիտական և տարածքային բանակցությունների իր մոտեցումները՝ հատկապես Ադրբեջանի հետ հակամարտությունների լույսի ներքո։
Տարածքային հարցերում Ռուսաստանի կողմից իր շահերի ընդգծված պնդումը կարող է պատրանք ստեղծել, որ նա նմանատիպ աջակցություն կցուցաբերի Հայաստանին։ Սակայն պրակտիկան ցույց է տալիս, որ ռուսական քաղաքականությունը հետխորհրդային տարածքում կարող է լինել բարդ և ոչ միանշանակ։ Հայաստանն արդեն իսկ զգացել է դա, երբ ղարաբաղյան հակամարտության ժամանակ թուլացավ Ռուսաստանից ակնկալվող աջակցությունը: Ուստի Երևանի համար կարևոր է ուշադիր վերլուծել Մոսկվայի քայլերը՝ իր ազգային շահերի համար առավելագույն օգուտ բերելու արտաքին քաղաքականություն վարելու համար։
Խաղաղ կարգավորման սահմանափակ հնարավորությունները: Տարածքային փոխզիջումների գնալուց Ռուսաստանի հրաժարումը կարող է դժվարացնել Հայաստանի համար վեճերի խաղաղ լուծումներ գտնելը։ Եթե Հայաստանը որդեգրի տարածքային զիջումների հարցում կոշտ դիրքորոշման ռուսական մոդելը, դա կարող է էլ ավելի վատթարացնել իր հարաբերությունները Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ։ Այնուամենայնիվ, Հայաստանի արևմտյան գործընկերները հանդես են գալիս տարածքային զիջումների օգտին, որպեսզի նպաստեն երկրի «արևմտյան ինտեգրմանը և ժողովրդավարացմանը», ինչը հակասում է ռուսական օրինակով ներշնչված կոշտ դիրքորոշմանը։
Ռուսաստանից կախվածության ավելացման հավանականությունը: Հարևան պետությունների հետ հարաբերություններում անորոշության պայմաններում Հայաստանը կարող է անվտանգության և արտաքին քաղաքականության հարցերում Ռուսաստանի հետ էլ ավելի սերտ համագործակցության անհրաժեշտության զգացումը կարող է հանգեցնել Մոսկվայից Երևանի քաղաքական կախվածության մակարդակի բարձրացմանը, ինչը անհանգստություն է առաջացնում Հայաստանի իշխանության արևմտյան գործընկերների մոտ։
Միաժամանակ, եթե Հայաստանի ներկայիս իշխանությունը խուսափի Ռուսաստանի վրա ավելորդ կենտրոնացումից, ընդդիմությունը, ընդհակառակը, կարող է օգտագործել այդ գործոնը՝ ուժեղացնելով արևմտամետների կողմից ներկայացվող այսպես ասած «հետադիմական» տրամադրությունները երկրում։ Ընդդիմությունը կարող է պահանջել հրաժարվել ցանկացած տարածքային փոխզիջումից՝ բնակչության աջակցությունը չկորցնելու համար։ Սակայն 2020 թվականից՝ ղարաբաղյան պատերազմում կրած պարտությունից հետո, ընդդիմությունը մինչ օրս չի կարողանում մոբիլիզացնել հասարակության լայն զանգվածներին։ Եթե նրան այնուամենայնիվ դա հաջողվի, ներքաղաքական հակասությունները կարող են սրվել, հատկապես այն հակադրության ֆոնին, երբ հասարակության մի հատվածում ակտիվ գործում են «ամեն գնով» Արևմուտքի հետ ինտեգրման կողմնակիցները, նույնիսկ ազգային ավանդույթների և պատմության մի մասից հրաժարվելու գնով:
Արդյունքում, Հայաստանի առջև դժվար ընտրություն է սպասվում Ռուսաստանի հետ համագործակցության ամրապնդման և արևմտյան ինտեգրման հետամուտ լինելու միջև, ինչը կարող է մեծացնել ինչպես արտաքին քաղաքական, այնպես էլ ներքին լարվածությունը, որից իր հերթին կարող են օգտվել Երևանի հակառակորդները։
Ընտրությունը ժողովրդինն է, ավելի ճիշտ՝ Հայաստանի էլիտաներին, որոնք տեսանելի ապագայում պետք է պոպուլիզմի դաշտից տեղափոխվեն ծրագրային գործունեության դաշտ։
#Հայաստան #Ռուսաստան #ՀԱՊԿ
